درباره آداب انتظار در عصر ظهور | با رعایت چه اصولی باید در زمره منتظران واقعی ظهور امام زمان (عج) قرار گرفت؟

آمنه مستقیمی | شهرآرانیوز؛ در آستانه جمعه انتظار و قرار عاشقی با امام عصر (عج)، مرور کرده‌ایم آدابی را که می‌تواند ما را به جرگه منتظران امام‌زمان (عج) وارد و عطر انتظار را در فضای زندگی ما حاکم کند.

رضایت امام‌زمان (عج)

سبک زندگی منتظرانه به مجموعه رفتار‌های نظام‌مند و نسبتا پایداری گفته می‌شود که شخص بر مبنای اعتقاد به امام‌مهدی (عج) و انتظار ظهور ایشان و نیز زمینه‌سازی حکومت مهدوی و اینکه بتواند فرهنگ انتظار و آیین اسلام را عملیاتی کند، آن را انتخاب می‌کند. حال سؤال مهم این است که اگر بخواهیم به سبک زندگی منتظرانه پایبند باشیم و این سبک را که آثار فوق‌العاده دارد اجرا کنیم، چه باید بکنیم؟ یعنی رسیدن به زندگی امام‌زمان‌پسند، چگونه ممکن است و چطور باشیم که آن حضرت از ما و رفتارمان راضی باشند؟

از کوچک و بزرگ گناه، چشم می‌پوشد

اهل تقوا از کوچک و بزرگ گناه چشم می‌پوشند؛ چون می‌دانند گناهان کوچک هم که به‌چشم نمی‌آید، وقتی جمع شود، کوهی از معصیت را تشکیل می‌دهد. مگر نه اینکه کوه‌های عظیم از سنگریزه‌های کوچک تشکیل شده‌اند؟ رسول خدا (ص) می‌فرمایند: «هرکه می‌خواهد عزیزترین مردم باشد، از خدای متعال پروا کند». (بحارالانوار، ج ۷۰، ص ۲۸۵). امام‌عصر (عج) در دعای خود بیان می‌کنند: «اللّهُمَّ ارْزُقْنا تَوْفِیقَ الطّاعَه وَ بُعْدَ الْمَعْصِیَه؛ یعنی خدایا! توفیق اطاعت و دوری از معصیت را روزی ما کن». حضرت با این دعا به ما می‌آموزند که اگر می‌خواهیم در جرگه مؤمنان و منتظران درآییم، باید از معصیت دوری کنیم.

منتظر، ادب دارد

امام‌صادق (ع) فرمودند: «ای جماعت شیعه! برای ما زینت باشید و مایه ننگ و عار ما نباشید. با مردم نیکو سخن بگویید. زبان‌های خود را حفظ کنید؛ و آن را از حرف‌های زائد و سخنان زشت نگه دارید». (میزان‌الحکمه، حدیث ۱۷۹۴۷). شخصی که پیرو امام‌زمان (عج) و منتظر ظهور ایشان است، باید چنان رفتار و گفتار و کرداری داشته باشد که با ادب او دیگران، تشویق و جزو منتظران شوند.

از زبانش در امانند

در توصیه‌های اخلاقی، به سکوت و حفظ زبان بسیار سفارش شده است، چنان‌که امیرمؤمنان (ع) فرمودند: «هرکه بداند سخنش هم جزو عمل اوست، کلامش کم خواهد شد؛ مگر آنجا که مفید باشد یا به دردش بخورد». (نهج‌البلاغه، حکمت ۳۴۹). در دعای امام‌زمان (عج) می‌خوانیم: «وَسَدِّدْ أَلْسِنَتَنا بِالصَّوابِ وَالْحِکْمَه؛ زبان ما را به گفتن حرف درست و حکمت، استوار ساز». طبق این دعا باید بکوشیم بر زبانمان خطا و گناه و یاوه و بیهوده جاری نشود. انتظار می‌رود زبانی که ذکر خدا می‌گوید و قرآن می‌خواند و مهدی‌فاطمه (عج) را صدا می‌زند، از گناهان زبانی پاک باشد.

مالی که در حکم آتش است

امام‌مهدی (عج) در فرازی از دعای «اللّهُمَّ ارْزُقْنا تَوْفِیقَ الطّاعَه» بیان می‌کنند: «طَهِّرْ بُطُونَنا مِنَ الْحَرامِ وَالشُّبْهَه؛ و شکم‌هایمان را از حرام و شبهه پاک فرما». براساس بیانات اهل‌بیت (ع)، بسیاری از بدبختی‌های انسان، ریشه در مال حرام و شبهه‌ناک دارد. این مال می‌تواند آثار نابودکننده‌ای بر زندگی انسان بگذارد، لذا از مهم‌ترین تأکید‌های امام‌عصر (عج) در این دعا، جلوگیری از بروز عواقب است.

نخستین اثر سوء لقمه حرام، قبول نشدن نماز است. امام‌صادق (ع) می‌فرمایند: «اگر فردی یک لقمه حرام بخورد، تا چهل شبانه‌روز نمازش پذیرفته نیست.» (بحارالانوار، ج۶۳، ص۳۱۴). قبول نشدن دعا‌ها در درگاه الهی و نفوذ نکردن سخن حق در نسل و ذریه، از دیگر عواقب سوء لقمه حرام است که در سبک زندگی منتظرانه، راه و جایی ندارد.

بافضیلت‌ترین اعمال

یکی از وظایف مهم مردم در عصر غیبت، انتظار فرج است. رسول خدا (ص) فرمودند: «بافضیلت‌ترین اعمال امت من، انتظار فرج است». (مجمع‌البحرین، ص ۲۹۷). امام‌صادق (ع) می‌فرمایند: «زمانی بندگان به خدای بزرگ نزدیک‌ترند و خدا از ایشان راضی‌تر است که حجت خدای متعال از میان آنان ناپدید شود و ظاهر نشود و آنان، جایش را [هم]ندانند و با این حال بدانند که حجت و میثاق خدا باطل نشده است. در آن زمان، هر صبح و شام، چشم‌انتظار فرج باشید».

اخلاقی که انسان را منتظر می‌کند

آنچه آدمی را نزد خدا و خلق محبوب می‌کند و در دل‌ها جای می‌دهد، اخلاق نیکوست. در حدیثی از پیامبر اسلام (ص) آمده است: «انسان با اخلاق نیکویش به درجه روزه‌دار شب‌زنده‌دار می‌رسد». (میزان‌الحکمه، حدیث ۵۰۱۲). اخلاق خوب در اسلام تا جایی اهمیت دارد که رسول خاتم (ص) برای آن مبعوث شدند: «انَّما بُعِثتُ لِاُتمِمَّ مکارم الأخلاق»؛ پیامبر (ص) به خویشاوندانشان از فرزندان عبدالمطلب فرمودند: «شما با اموالتان نمی‌توانید به همه برسید (و آنان را برخوردار کنید)، پس با اخلاقتان به آنان برسید». (بحارالانوار، ج ۷۱، ص ۱۶۹). این توصیه حضرت رسول (ص) مخصوص فرزندان عبدالمطلب نیست؛ امروز هم منتظران می‌توانند جاذبه بیافرینند و دل‌ها را به اسلام و تشیع و امام‌زمان (عج) متمایل کنند. منتظر امام‌مهدی (عج) باید در اخلاق هم نمونه و الگو باشد تا مولایش از او راضی شود.

ایمان به الْغَیْبِ وَالشَّهَادَه

در دعای عهد از خدا می‌خواهیم ما را جزو شهیدان در رکاب امام‌مهدی (عج) قرار دهد: «الْمُسْتَشْهَدِینَ بَینَ یدَیهِ»؛ این نکته نشان می‌دهد تا شهیدوار زندگی نکنیم، نمی‌توانیم به مقام شهادت برسیم.
در فرهنگ شیعی، «انتظار» با «شهادت‌طلبی»، در نیایش‌ها و آرزو‌ها و خواسته‌ها همراه است و سرشت شیعه با «خون» و «شهادت» گره خورده است. قرآن کریم در وصف مؤمنان راستین می‌فرماید: «آنان در جبهه‌های نبرد کفار شرکت می‌کنند و چشم امیدشان یا به پیروزی است یا به شهادت»؛ یعنی چشم‌انتظار یکی از این دو خوبی‌اند: «احدی‌الحُسنَیَین». خط جهاد و شهادت در رکاب، ولی خدا و به امر حجت الهی، از الفبای اولیه انتظار مثبت و سازنده است و در تفکر و باور شیعی، انتظار آمدن امام‌زمان (عج) با آرزوی پیکار در خدمت ایشان و شهادت در راهشان پیوند عمیق دارد، لذا سبک زندگی منتظران باید تمرین آمادگی برای این جهاد مقدس باشد.

منتظر، بی‌تفاوت نیست

از وظایف مهم مردم در دوران غیبت حضرت حجت (عج)، داشتن روحیه اصلاحگرایانه در جامعه است. هر انسان منتظری باید مقابل جامعه، احساس مسئولیت کرده، در راه اصلاح و ساختن افراد تلاش کند تا جامعه و افراد آن، آماده پذیرش حکومت جهانی امام‌مهدی (عج) شوند. راه این اصلاحگری، امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر است؛ چنان‌که امام‌باقر (ع) در بیان وظایف شیعیان در دوران غیبت فرمودند: «توانمندان شما باید به ضعیفانتان کمک کنند و اغنیای شما باید با فقرایتان مهربانی کنند. هرکه باید برادر [دینی]اش را نصیحت کند؛ نصیحتی که به نفع برادرش باشد». (بشاره‌المصطفی لشیعه‌المرتضی، چاپ نجف‌اشرف، ص ۱۱۳).

راه دیگری که به سبک زندگی، رنگ انتظار می‌دهد، صداقت و امانت‌داری است؛ چنان‌که امام‌عصر (عج) در دعای مشهور خود از خداوند، «صِدقَ‌النِّیَه» را درخواست می‌کنند. امام‌صادق (ع) می‌فرمایند: «فریب نماز و روزه اشخاص را نخورید؛ زیرا شخص چه‌بسا به نماز و روزه حریص شده و به آن‌ها عادت کرده باشد که اگر ترک کند، دچار وحشت شود، ولیکن آنان را با راستگویی و امانت‌داری امتحان کنید.». (اصول‌کافی، ج ۲، ص ۱۰۴ و ۱۰۵). آیت‌ا... العظمی جوادی‌آملی می‌گوید: «از وظایف اهل انتظار است و صدق النیّه». دروغ‌گویی در احادیث، کلید همه پلیدی‌ها معرفی شده است.